Zaliczka na podatek dochodowy - jak obliczyć podatek dochodowy?

System podatkowy w Polsce od lat podlega ciągłym zmianom. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że w życie wszedł szereg nowych regulacji, które znacząco wpływają na to, w jaki sposób musimy rozliczyć się z fiskusem. W tym artykule dowiesz się, jak to zrobić.

Czym jest podatek dochodowy?

Jest to świadczenie, które niemal każdy z nas musi uiścić na rzecz państwa. Podstawą jego wysokości jest dochód, który stanowi przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, obowiązek rozliczenia podatku dochodowego nie dotyczy tylko i wyłącznie osób fizycznych, ale i firm. Ci pierwsi rozliczają się w zeznaniu rocznym PIT. Firmy, które są zarejestrowane w CEIDG bazują na odrębnych aktach prawnych, jednak - w ostatecznym rozrachunku - także muszą rozliczyć się z Urzędem Skarbowym.

Podatki rozliczamy w US właściwym ze względu na nasze miejsce zamieszkania. W przypadku firm kluczowe jest miejsce, gdzie zarejestrowana jest działalność gospodarcza. Oznacza to, że jeśli nasza firma zmieni adres, to „z automatu” będziemy podlegać pod inny wydział Skarbówki.

Kluczową różnicą jest termin rozliczania podatku od przedsiębiorców i osób fizycznych, które nie prowadzą własnej działalności gospodarczej. W pewnym uproszczeniu: osoba pracująca na etacie rozlicza się tylko raz na rok: w zeznaniu rocznym, zwykle wyrażonym w formie druku PIT-37.

Przedsiębiorcy są zobligowani do opłacania należnego podatku w formie miesięcznej lub kwartalnej zaliczki. Właściciel firmy ma prawny obowiązek wywiązać się z tego do 20 dnia następnego miesiąca lub kwartału. Ewentualne opóźnienia w dokonaniu przelewu będą skutkować karami podatkowymi, dlatego też warto skrupulatnie pilnować tego terminu.

Obliczanie podatku dochodowego progresywnego

Na początku warto przypomnieć, że ta forma opodatkowania bywa też zamiennie określana mianem skali podatkowej lub podatkiem ogólnym. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami wyróżniamy dwa progi opodatkowania: 17% oraz 32%.

Wysokość progu podatkowego, w jaki wpadamy, zależy od dochodu, jaki uzyskujemy. Jeśli w skali roku jego wysokość przekracza 85 528 złotych, to osoby, które rozliczają się skalą podatkową, będą musiały korzystać z wyższego progu opodatkowania. W efekcie tego więcej pieniędzy powędruje do państwa.

Progresywny podatek dochodowy rozliczamy w formie zaliczki. Tę musimy płacić w trybie miesięcznym (za miesiąc poprzedzający) lub kwartalnym do dwudziestego dnia po terminie, jaki chcemy rozliczyć. Jeśli spóźnimy się z płatnościami, narażamy się na konsekwencje finansowo-prawne.

Jak obliczamy progresywny podatek dochodowy? Na początku musimy poznać kwotę łącznego przychodu uzyskanego od początku roku. Tę kwotę zmniejszamy o koszta uzyskania. Wynik tego równania to nasz dochód. Jeśli w poprzednim roku nasza działalność wygenerowała stratę, to odejmujemy ją jeszcze od tej kwoty.

Dochód, który musimy opodatkować, trzeba następnie pomnożyć razy 17%. Kolejnym krokiem jest odjęcie od niego kwoty podatku, jaki zdążyliśmy już zapłacić od początku roku. Zgodnie z obowiązującym prawem, od kwoty odejmujemy też składki zdrowotne i zaliczki. Wynik, jaki uzyskamy z tych działań to podatek, który następnie musimy oddać państwu.

Obliczenie podatku dochodowego liniowego

Zanim przejdziemy do obliczeń, warto odnotować, że jest to niezwykle korzystna metoda opodatkowania, choć - niestety - nie jest ona pozbawiona pewnych wad. Przedsiębiorcy działający w Polsce mogą rozliczać się w ten sposób od 2004 roku. Nieco później, bo w 2009 roku ta metoda opodatkowania została udostępniona dla osób fizycznych.

Niepodważalną zaletą jest banalnie prosta metoda obliczeń daniny dla państwa. Kwotę przychodu trzeba tylko pomnożyć razy 19%. Następnie odejmujemy od niej opłacone składki na ZUS i po chwili wiemy już, ile pieniędzy trzeba oddać fiskusowi.

Wysokość progu opodatkowania - zgodnie z nazwą - nie jest zależna od wielkości uzyskanych przychodów w ciągu całego roku. Po stronie wad tej metody należy wskazać na niemożność rozliczania się z małżonkiem lub w sytuacji, gdy samotnie wychowujemy dziecko.

Obliczanie podatku dochodowego zryczałtowanego

Zryczałtowany model opodatkowania wzbudza wiele wątpliwości zwłaszcza wśród osób, które dopiero zapoznają się jego specyfiką. Wiele determinuje wysokość ryczałtu, którą objęty został przedsiębiorca. Ta zależy od szeregu zmiennych, dlatego też - w razie wątpliwości - najlepiej skorzystać z opinii księgowej lub osób, które specjalizują się w prawie podatkowym.

Gdy poznamy już naszą wysokość opodatkowania, musimy wykonać bardzo proste działanie. Mnożymy przychód razy próg podatkowy, a więc na przykład 50000 x 5,5%. Od uzyskanej sumy odliczamy koszt naszych ubezpieczeń zdrowotnych. Kwota, jaka nam wyszła, to miesięczny lub kwartalny podatek, który musimy uiścić.

Kwota wolna od podatku

Na tle wielu europejskich gospodarek, wysokość tej kwoty w Polsce raczej nie robi zbyt imponującego wrażenia. Ustawodawca od pewnego czasu wprowadził tutaj szereg ułatwień i „bonusów”, jednak dla większości obywateli wciąż mówimy o 3091 złotych jako o sumie łącznej kwoty wolnej od obowiązku podatkowego.

Jeśli zarabiamy między 13000 a 85528 złotych, to kwota wolna ma wartość stałą, która wynosi przywołane wcześniej 3091 złotych. Jeśli zarabiamy więcej niż 85 528 PLN, ale nie więcej niż 127 tysięcy złotych, to jej wysokość będzie systematycznie spadać do kwoty symbolicznej złotówki.

Duże znaczenie odgrywa tu zwłaszcza kwota zmniejszająca podatek. Nie ma ona wartości stałej, a zależy od uzyskanego dochodu. Dla osób, które zarobiły najmniej, może ona wynieść aż 1360 złotych. Dla sporej grupy społeczeństwa, a więc dla osób, które zarabiają między 13 tysięcy a 85528 złotych rocznie, jej wartość wynosi 525,12 groszy.

Warto też pamiętać o szeregu innych ulg, które mogą zaważyć na łącznej wysokości kwoty wolnej od opodatkowania. Wpływają na nią m.in. składki na ZUS, ulgi na internet, dokonanie termomodernizacji czy ulga rehabilitacyjna. W 2023 roku pewne znaczenie może odegrać też nowa ulga, którą „zawdzięczamy” pandemii COVID-19.

Należy pamiętać o tym, że kwota wolna od podatku obowiązuje osoby, które rozliczają się na podstawie PIT-36 lub PIT-37. Jeśli rozliczamy się liniowo, na zeznaniu PIT-36L, gdy jesteśmy na ryczałcie (PIT-28) lub na drukach PIT-38 i PIT-39, nie możemy odliczyć tej kwoty. Trzeba też przypomnieć w tym miejscu, że bez względu na uzyskaną wysokość przychodu - a co za tym idzie, wysokość zwolnienia podatkowego - każdy musi rozliczyć się w zeznaniu rocznym.

Jak obliczyć zwrot podatku dochodowego przy rozliczaniu PIT?

Mówiąc o zwrocie podatku, mamy na myśli sytuację, kiedy w ciągu roku podatnik wpłacił na konto Urzędu Skarbowego więcej, niż wynosiły jego zobowiązania. Gdy dojdzie do takiej sytuacji, kwota nie może być traktowana na poczet zaliczki na kolejny rok. Musi ona zostać nam zwrócona. Jest od tej sytuacji jeden wyjątek, o którym można przeczytać w dalszej części publikacji.

Dość częstymi beneficjentami zwrotów mogą być osoby, które rozliczają się zeznaniem rocznym PIT-37 i korzystają z różnych odliczeń, w tym na przykład z ulgi prorodzinnej czy ulgi rehabilitacyjnej. Uprzywilejowani są też honorowi dawcy krwi, którym ustawodawca zapewnił prawo do odliczenia 6% od kwoty dochodu.

Częstym „winowajcą” zwrotu pieniędzy może być źle wytypowany próg podatkowy. Jeśli szacowaliśmy, że przekroczymy kwotę 85 528 złotych i przelaliśmy fiskusowi kwotę, która bazowała na wyliczeniach z 32% opodatkowania, a jednak udało nam się zmieścić w tej kwocie, to także otrzymamy przelew z nadpłatą na nasze konto.

Specyficzną sytuacją, która dopuszcza zwrot podatku, są zwiększone koszta uzyskania przychodu, które najczęściej dotyczą umów o dzieło. Kosztem może być niemal wszystko, co po naszej stronie było niezbędne do wykonywania określonej pracy.

Gdy pracujemy na etacie, a firma znajduje się daleko od naszego miejsca zamieszkania, to taką dodatkową formą ulgi jest dodatek za rozłąkę. Pozwala on domagać się zwrotu na podstawie kosztów, jakie ponosimy na dojazd między domem a miejscem, gdzie świadczymy usługę pracy.

W mocy prawa są też przepisy, które dotyczą umów związanych z działalnością artystyczną czy naukową. Pełen wykaz grup zawodów, które są objęte 20 lub 50% ulgą można odnaleźć na stronach Ministerstwa Finansów. Nie są to zbyt popularne w szerokim tego rozumieniu zawody, ale dla na przykład artystów scenicznych, którzy dodatkowo uzyskali pozytywną weryfikację swojej działalności przez wymieniony w ustawie związek artystów, umożliwia to odliczenie aż 50% kosztów.

W każdej chwili możemy sprawdzić wysokość kwoty, jaka wróci na nasze konto, korzystając z darmowego, ogólnodostępnego kalkulatora PIT, jaki znajduje się na stronach Ministerstwa Finansów. To szybki i sprawdzony sposób, by obliczyć, czy kwalifikujemy się do zwrotu podatku.

Prawo dopuszcza tylko jeden wyjątek do zaliczenia kwoty podlegającej zwrotowi na poczet kolejnego roku podatkowego. Zachodzi on wtedy, gdy wielkość zwrotu nie przekracza 8,70 złotych. Warto pamiętać też o tym, że zwracana nam kwota jest pomniejszana o 1% kwoty przekazu i cenę usługi pocztowej, chyba że zdecydujemy się na odbiór osobisty w Urzędzie Skarbowym.